Wykłady dla szkół

Dr Marek Bartoszewicz
tel. 85 738 83 84; e-mail: mbartosz@uwb.edu.pl 

Zajęcia tylko w Kampusie UwB, Wydział Biologii UwB

Tajemnice ludzkiego mózgu

Wykład przedstawia podstawy wiedzy z zakresu neurobiologii. Wyjaśnia, w jaki sposób się uczymy, dlaczego musimy spać oraz jak rodzą się wspomnienia i marzenia. Odkrywa wiele ciekawostek dotyczących budowy i działania układu nerwowego, a także pozwala zrozumieć, jak skomplikowaną jest strukturą. W ramach wykładu przedstawione są też pewne formy neuroodmienności, m.in. zagadnienia dotyczące osób z zespołem Aspergera. Całość zamyka podsumowanie wyjaśniające, w jaki sposób skutecznie się uczyć.

Czarnobyl nie był pierwszy

Katastrofa w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej była największą pod względem skutków i wpływu na społeczeństwo. Jednak mało osób wie, że nie była jedyną. Poprzedziły ją poważne zdarzenia w Windscale (Wielka Brytania), Three Miles Island (USA), czy zakładach Majak (ZSRR) oraz szereg mniejszych zdarzeń. Ponadto często zapominamy, jak ogromne ilości izotopów promieniotwórczych dostały się do środowiska naturalnego w trakcie licznych prób jądrowych (szczególnie atmosferycznych) prowadzonych w latach 50.-tych i 60-tych XX wieku, m.in. w Stanach Zjednoczonych oraz Związku Radzieckim. W trakcie wykładu przedstawię mechanizm i skutki największych (i kilku mniejszych) awarii jądrowych, opowiem o bombie cara i nieudanym teście bomby wodorowej o wdzięcznej nazwie "Krewetka", a także przedstawię skutki działania promieniowania jonizującego na organizmy żywe, w tym przede wszystkim na człowieka. Postaram się też odpowiedzieć na istotne pytania, w tym o przyszłość i bezpieczeństwo energetyki jądrowej. 

Dr hab. Anetta Borkowska 
tel. 85 738 83 81; e-mail: abork@uwb.edu.pl

Wykład tylko w semestrze letnim i tylko w Kampusie UwB, Wydział Biologii

Z wody i ognia – niezwykły świat wysp wulkanicznych

Celem wykładu jest pokazanie odrębności flory i fauny wysp oceanicznych powstałych w wyniku procesów wulkanicznych. Omawiane są rodzaje wysp i sposoby ich powstania oraz czynniki kształtujące florę i faunę wysp. Na przykładzie Wysp Galapagos, Wysp Zielonego Przylądka i Komodo uczniowie poznają jak procesy wulkaniczne kształtują środowisko życia na wyspach. Przedstawiona jest także radiacja adaptacyjna zięb Darwina z Wysp Galapagos oraz przykłady niezwykłych endemicznych gatunków żyjących na wyspach wulkanicznych.

Pustynia Namib – piasek, morze i mgła (tylko w II semestrze, tylko w Instytucie Biologii)

Celem wykładu jest pokazanie różnorodności świata roślin i zwierząt jednej z najstarszych pustyń świata – pustyni Namib w południowo-zachodniej Afryce. Wykład omawia powstanie pustyni Namib, zróżnicowanie budowy geologicznej oraz ekstremalne warunki klimatyczne tam panujące. Uczniowie zapoznają się z gatunkami roślin i zwierząt charakterystycznymi dla pustyni mgielnej. Poznają gatunki endemiczne i żywą skamieniałość – welwiczję przedziwną. Przedstawiane są także przystosowania zwierząt i roślin do życia w warunkach pustynnych.

Dr hab. inż. Magdalena Grabowska, dr inż. Maciej Karpowicz
tel. 85 738 83 92; e-mail: magra@uwb.edu.pl

Fascynujący świat glonów słodkowodnych

Te mikroskopijne rośliny potrafią zachwycić plejadą barw i symetrią kształtów. Mimo swoich małych rozmiarów mogą przekształcić środowisko wodne, znacznie utrudniając jego wykorzystanie przez inne organizmy wodne i człowieka. W trakcie wykładu 
i mikroskopowania słuchacze będą mieli okazję zapoznać się z szeregiem przystosowań glonów do życia w środowisku wodnym i funkcjami jakie w nich pełnią. 

Dr hab. Elżbieta Jekatierynczuk-Rudczyk
tel. 85 738 83 96; e-mail: rudczyk@uwb.edu.pl

Współczesne zagrożenia hydrosfery

Na wykładzie omówione zostaną zasoby i typy wody na kuli ziemskiej oraz obieg wody 
w przyrodzie. Podczas zajęć uczestnicy zapoznają się z elementami gospodarki wodnej (rodzaje zasobów wodnych i ich wykorzystanie), przyczynami i skutkami niedoboru 
i nadmiaru wody w środowisku (ekstrema hydrologiczne). Przybliżone zostanie pojęcie śladu wodnego.

Jak powstała rzeźba województwa podlaskiego?

Wykład poświęcony rzeźbie fluwialnej i fluwioglacjalnej z przykładami form na Nizinie Północnopodlaskiej i Pojezierzu Suwalskim.  Na podstawie analizy form polodowcowych i sposobu ich powstawania zostaną pokazane różnice pomiędzy frontalną i arealną deglacjacjacją lądolodu skandynawskiego. W oparciu o  wybrany obszar przedstawione zostaną cechy rzeźby staroglacjalnej i młodoglacjalnej. 

Dr Sebastian Maciak
tel. 85 738 84 23; e-mail: maciaks@uwb.edu.pl

Wykład tylko w semestrze letnim i tylko w Kampusie UwB, Wydział Biologii

Czy istnieje rozwiązanie paradoksu Peto?

Obecnie istnieje wiele przewlekłych lub śmiertelnych chorób, które skupiają szczególną uwagę naukowców. Jednak wydaje się, iż najpoważniejszą wśród nich jest rak, stanowiący zespół negatywnych mutacji w komórkowym DNA, zmieniających nasze własne tkanki w niekontrolowany, samo-istniejący twór (nowotwór). Dramatyczne efekty związane z występowaniem nowotworów są jeszcze bardziej uderzające gdy zdamy sobie sprawę, iż dotyczą one nie tylko ludzi ale też gatunki zagrożone wyginięciem lub te o szczególnym znaczeniu ekonomicznym. Zainteresowanie tematyką dotyczącą mechanizmów odpowiedzialnych za powstawanie nowotworów istotnie wzrosło gdy zaczęto wiązać je z tzw. paradoksem Peto. Rozwiązanie zagadki angielskiego biologa (Richard’aPeto) może doprowadzić do rozwoju innowacyjnych metod zapobiegania i/lub leczenia zmian nowotworowych. Jednakże pomimo postępu jaki dokonał się w dziedzinach genetyki i biologii komórki, pełne zrozumienie ewolucyjnych mechanizmów odpowiedzialnych za inicjowanie zmian nowotworowych oraz kontrolowanie ich przebiegu jest wciąż dalekie od pełnego zakończenia. Ciekawe dlaczego…?

Prof. dr hab. Mirosław Ratkiewicz 
tel. 85 738 83 80; e-mail: ermi@uwb.edu.pl

Wykłady najchętniej naWydziale Biologii, ewentualnie na terenie Białegostoku, wyjątkowo poza Białymstokiem

Kodowanie kreskowe DNA  dla każdego

Celem wykładu jest pokazanie założeń i możliwości rozpoznawania i opisywania nowych gatunków roślin, grzybów i zwierząt za pomocą kodów kreskowych DNA. Zdobycze techniki oraz wiedza z biologii molekularnej pozwalają, by ktokolwiek, gdziekolwiek, z dowolnego materiału biologicznego był w stanie ustalić gatunek, z jakim ma w danym momencie do czynienia.

Geny czy styl życia – czynniki determinujące podatność na nowotwory

Celem wykładu jest pokazanie znaczenia zdrowego stylu życia i potrzeby dbania o środowisko naturalne, by móc długo żyć w dobrym zdrowiu, Uczniowie poznają najnowsze dane literaturowe pokazujące, że zaledwie 10-30% ryzyka zachorowania na nowotwory zależy od tła genetycznego, podczas gdy 70-90% jest determinowana tym, co i jak robimy. Zwrócona też zostanie uwaga na rolę diagnostyki molekularnej w trosce o zdrowie.

Tajemnice osobowości ryb

Do niedawna nawet sami naukowcy nie spodziewali się, że ryby tego samego gatunku mogą mieć różne osobowości. Ostatnio badacze wymyślają coraz ciekawsze metody badań, które pozwalają badać ten niezwykły fenomen. Już wiemy, że pewne siebie ryby szybciej się uczą i łatwiej zapamiętują. Lepiej rozumiemy, dlaczego zarówno pewne siebie jak i nieśmiałe ryby wolą przebywać w ławicy i potrafimy wywnioskować, co zyskują ryby nieśmiałe. Lecz najciekawsze jest to, że wyniki ostatnich badań osobowości ryb bardzo wiele mówią nam o naszej osobowości, łatwości uczenia się oraz podejmowania decyzji. To będzie wykład dla ludzi "w imieniu ryb" - o rybach i ludziach o złożonych osobowościach.

Dr hab. Szymon Sękowski
tel. 85 738 84 03; e-mail: s.sekowski@uwb.edu.pl
 
Zastosowanie nanocząsteczek w biologii molekularnej i medycznej

Wykład dotyczy zastosowania nanocząsteczek i kropek kwantowych w biologii molekularnej i medycznej. Zostaną zaprezentowane przykłady wykorzystania wspomnianych cząsteczek w: przenoszeniu leków, znakowaniu, obrazowaniu klinicznym, terapii celowanej, terapii genowej. Efektem wykładu jest promocja Instytutu Biologii UwB oraz zdobycie przez uczniów wiedzy na temat zastosowania nanocząsteczek w biologii molekularnej i medycznej.   

Dr hab. Marcin Sielezniew, prof. UwB
tel. 85 738 84 19; e-mail: marcins@uwb.edu.pl
 
Wykład tylko w okresie styczeń-kwiecień oraz we wrześniu i tylko w Kampusie UwB, Wydział Biologii

Owady w życiu człowieka

Celem wykładu jest pokazanie jak istotną rolę pełniły i pełnią owady w życiu człowieka od starożytności do czasów współczesnych. Poruszone będą bardzo różne aspekty naszych relacji z owadami takie jak: owady jako źródło pożywienia i innych ważnych produktów; owady w kulturze i religii; owady jako szkodniki i wektory chorób; owady jako zapylacze i organizmy pożyteczne w ochronie roślin;  zastosowanie owadów w medycynie i biologii sądowej; owady jako organizmy modelowe w badaniach naukowych.  

Jak to robią motyle?

Na wykładzie będzie można się dowiedzieć więcej na temat zachowań rozrodczych motyli dziennych i ciem. Jak się odnajdują przedstawiciele obu płci? Czy ubarwienie ma znaczenie, a może liczy się coś innego? Czy samce latają „z kwiatka na kwiatek”? Co robią samce, aby zapewnić sobie ojcostwo?

Motyle i mrówki – obojętność, współpraca, wyzysk

Celem wykładu jest pokazanie jak niezwykłe i różnorodne mogą być relacje między organizmami na przykładzie związków motyli i mrówek. Gąsienice motyli z rodziny modraszkowatych mają swoisty immunitet i nie są przez mrówki atakowane, a wiele poszło jeszcze dalej i współpracuje z mrówkami płacąc im w naturze za usługi ochroniarskie. Wreszcie niektóre w podstępny sposób wnika do ich kolonii stając się pasożytami społecznymi...

Dr hab. Adam Tylicki, prof. UwB
tel. 85 738 83 99; e-mail: atyl@uwb.edu.pl

Komórki macierzyste – nadzieja na zdrowszą przyszłość

Definicja i występowanie komórek macierzystych, rodzaje komórek macierzystych i ich charakterystyka (komórki macierzyste tkanki tłuszczowej, embrionalne komórki macierzyste, komórki macierzyste krwi). Najnowsze osiągnięcia w dziedzinie indukowanych komórek macierzystych. Wykorzystanie komórek macierzystych w medycynie regeneracyjnej, banki komórek macierzystych.

Cytoszkielet – rusztowanie i autostrady komórek

Definicja, lokalizacja w komórkach poszczególnych rodzajów cytoszkieletu. Powiązania strukturalno – funkcjonalne cytoszkieletutubulinowego, aktynowego i pośredniego. Udział cytoszkieletu w transporcie wewnątrzkomórkowym i nadawaniu odporności mechanicznej tkankom i komórkom. Choroby spowodowane nieprawidłową strukturą filamentów pośrednich.  

Grzyby – oddani przyjaciele czy bezwzględni wrogowie?

Charakterystyka grzybów jako odrębnego królestwa organizmów eukariotycznych ze wskazaniem specyficznych cech tych organizmów. Przykłady wykorzystania grzybów w gospodarce z uwzględnieniem ich specyfiki metabolicznej. Grzyby jako patogeny zwierząt i ludzi - zakażenia oportunistyczne powodowane przez niektóre drożdżaki i grzyby pleśniowe.

Dr hab. Piotr Zieliński
tel. 85 738 83 97; e-mail: p.zielinski@uwb.edu.pl

Globalne zmiany środowiska - przyczyny i skutki

Obserwowane w ostatnich dekadach nasilone, globalne zmiany środowiska są przedmiotem intensywnych badań na różnych poziomach od biogeochemicznego do krajobrazowego. W czasie wykładu poruszone zostaną problemy związane z odpowiedzią środowiska przyrodniczego na globalne zmiany obserwowane w przeszłości jak też te notowane obecnie. Przedstawione zostaną przyczyny jak i skutki globalnych zmian notowanych w atmosferze, hydrosferze i różnych biomach Ziemi.